Natuurlijk Kapitaal

26 juni 2014 - Ottone, Utrecht

Versnelling Natuurlijk Kapitaal door slim samenwerken

De biodiversiteit is het verst in de gevarenzone als we de grafiek van Johan Rockström van het Stockholm Resilience Centre en diens collega’s erbij pakken. Op de dag van het Maatschappelijk Café meldden de feitencheckers van NRC-next dat Nederland inderdaad kampioen biodiversiteitverlies is. Hoogste tijd dus om biodiversiteit, en breder het natuurlijk kapitaal, prioriteit te geven. Doel van het Maatschappelijk Café van 26 juni is dan ook om dit thema te versnellen door kennis en ervaringen te delen en ondernemers te inspireren met dit thema aan de slag te gaan.

De initiatief nemer van het Maatschappelijk Café,  het Platform Bedrijfsleven, Ecosystemen en Economie, opent en benadrukt om vooral ook samen aan de slag te gaan. Onder leiding van Natasja van den Berg vertellen drie ondernemers vervolgens hun ervaringen met biodiversiteit en natuurlijk kapitaal. Danielle Hirsch van Both ENDS en Caroline van Leenders van RVO ondervragen de ondernemers kritisch over hun toekomstvisie, kennis delen, het inspireren van andere ondernemers en meetbare impact. In het Lagerhuisdebat kwamen daarna verschillende onderwerpen aan het bod, gericht op het meetbaar maken van natuurlijk kapitaal, het inspireren van het middenmanagement en de rol van financiers.  

De jury, die bestond uit Rein Willems en Leendert Bikker, koos Willem van der Zon van Koninklijke Vopak N.V. als de beste debater. Zijn argumenten waren scherp, grappig, inhoudelijk en opbouwend en verdienden een toepasselijke prijs: een insectenhotel. 

Sprekers

Frits de Groot
Klaas Metselaar
Geanne van Arkel
Walter Hulshof
Marcel van Dijk

‘Vlot van het peloton naar de kopgroep’

Frits de Groot opent namens het Platform Biodiversiteit, Ecosystemen en Economie het Maatschappelijk Café Natuurlijk Kapitaal. Het Platform is een initiatief van IUCN NL en VNO-NCW waarin bedrijven en kennisinstellingen samenwerken om goed beheer en behoud van biodiversiteit en ecosystemen te bewerkstelligen, niet alleen in onze ‘postzegel’ Nederland maar ook in de internationale ketens waarvan Nederlandse bedrijven onderdeel uitmaken. Om dit alles te realiseren heeft het Platform een subsidieregeling in het leven geroepen voor ondernemingen die en duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen opnemen in hun bedrijfsvoering en strategie. Daarnaast is er een helpdesk Bedrijfsleven en Biodiversiteit opgericht waar bedrijven hulp en advies kunnen inwinnen. Doel is om steeds meer bedrijven van het peloton naar de kopgroep te brengen en positieve impact te realiseren op ons natuurlijk kapitaal. Op dit moment is het Platform bezig een versnelling in te zetten met een groep koploper bedrijven die echt willen accelereren op dit thema en een voorbeeldrol willen vervullen. Geïnteresseerde bedrijven kunnen zich bij het Platform melden via de website van het Platform: www.platformbee.nl

‘Leren van de gekko en de baobab’

Klaas Metselaar, verbonden aan Wageningen UR en NIOO-KNAW, laat aan de hand van een aantal voorbeelden zien op welke manier onderzoekers leren van de natuur. Hij vertelt hoe het bedrijfsleven nieuwe producten baseert op processen in de natuur, zogenaamde biomimicry. Gekko’s die ondersteboven aan plafonds blijven hangen, bomen die in de woestijn overleven door water op te slaan in de wortels en kevers waarvan het schild op de ene plek water afstoot en elders opvangt, het zijn slechts enkele voorbeelden van de oneindige inventiviteit die in de natuur te vinden is.

Naast biomimicry is een ander belangrijk principe dat afval niet bestaat en dat natuurlijk kapitaal slimmer benut en beschermd kan worden door netwerken te bouwen zoals dat in de industriële ecologie wordt gedaan. Door slim samen te werken kunnen bedrijven bijvoorbeeld gebruik maken van elkaars restproducten, een gezamenlijke energievoorziening organiseren en het aantal transportbewegingen verminderen. Met een voorbeeld over afvalwater in Brazilië, laat Klaas zien hoe door samenwerken het afvalwater  van de ene sector hergebruikt wordt in de andere sector. Een ander voorbeeld komt opnieuw uit Brazilië waarin boeren door bedrijven worden betaald om langs de oevers van de rivier een brede strook met inheemse bomen aan te leggen om de waterkwaliteit te bevorderen.

Tenslotte laat Klaas aan de hand van het gebouw van NIOO, één van de duurzaamste en biodiversiteitvriendelijke gebouwen van Nederland, en de campus van Wageningen UR, gelegen in de Ecologische Hoofd Structuur, zien op welke manier partijen zelf en samen aan de slag kunnen om biodiversiteit en natuurlijk kapitaal te bevorderen. Op de campus, waarvan NIOO onderdeel uitmaakt, is aangetoond dat nieuwbouw de natuur soms echt vooruit kan helpen. 

‘Maak er een wedstrijd van, dat werkt volgens mij het beste’

Geanne van Arkel van Interface vertelt op welke manier ze bij Interface leren van de natuur en slimme combinaties maken om als bedrijf succesvol te zijn en tegelijkertijd een positieve impact op zowel sociaal als natuurlijk kapitaal te realiseren. ‘Die gekko uit het verhaal van meneer Metselaar heeft ons geïnspireerd om lijmloze tapijttegels te maken’. De tapijttegels worden gemaakt van zogenaamd ‘nylon 6’. Toen ze er achter kwamen dat er 640.000 ton ‘nylon 6’ in de vorm van visnetten in de oceaan rond zweeft, ontstond het idee van Net Works. Een project waarin lokale vissers rondzwervende netten opvissen en zo de visstand en koralen beschermen, het plastic soep probleem aanpakken en tegelijkertijd een belangrijke grondstof leveren aan Interface. Mutual gains dus.

Interface betrekt de keten en haar klanten actief bij haar missie. Zo levert Interface onderhoudsdiensten aan haar klanten om ervoor te zorgen dat het tapijt zo lang mogelijk meegaat, worden klanten geïnspireerd om na te denken over een tweede, derde en vierde leven van de tapijttegels en weten alle klanten dat  het tapijt hoe dan ook uiteindelijk terug moet naar de fabriek in Scherpenzeel.

Geanne vertelt het maatschappelijk panel dat ze hoopvol is dat meer bedrijven echt op deze manier zullen gaan ondernemen. ‘Er komen steeds meer vragen uit de markt, klanten zijn enthousiast, de keten beweegt mee. We moeten ook wel want we zitten met z’n allen op één ruimteschip en moeten dat ruimteschip wel leefbaar houden’. Op de vraag hoe zij als koplopers de rest meekrijgen antwoord ze dat het goed werkt om de competitie op te zoeken. ‘Maak er een wedstrijd van, dat werkt volgens mij het beste’. 

‘De eerste 10 jaar zijn we niks opgeschoten. Uiteindelijk ben ik zelf maar gaan knutselen’

Walter Hulshof vertelt als directeur van Industriewater Eerbeek hoe het bedrijf van een waterzuiveraar wil uitgroeien naar een leverancier van grondstoffen. Het bedrijf verzorgd de zuivering van het afvalwater van de Eerbeekse papierindustrie en verwerkt jaarlijks ca. 4 miljoen m3 water. In de papiersector wordt gewerkt met biobased materialen en een aanzienlijk percentage van de grondstof wordt gerecycled. Slechts 10% van de vezels is afkomstig van nieuw hout. Water en energiegebruik zijn dan ook de belangrijkste issues van de sector.

Vooral bij het lozen van water gaat veel warmte verloren.  De business case om het water nog een keer te gebruiken is moeilijk rond te rekenen. Water kost 16 cent, op dat nog eens op te waarderen, zuiveren, filteren etcetera, is erg duur. Daarom waren slimmere oplossingen nodig. Zo levert Industriewater Eerbeek nu ook biogas. Toen er nieuwe waterleidingen gelegd moesten worden, werd meteen ook een biogasleiding aangelegd. Om nog meer grondstoffen te winnen en water te besparen zijn nieuwe technologieën nodig.  ‘De afgelopen 10 jaar zijn we niet echt opgeschoten’ pas nu lijkt het tij te keren. Toevallig liep ik op een beurs tegen iemand aan met een goed idee, maar weer een keer proberen’. Opschalen bleek moeilijk. ‘Toen ben ik maar zelf gaan knutselen met twee grote melkflessen en wat kleinere onderdelen van de dierenwinkel’.

Uiteindelijk ligt er nu een projectplan waaraan, met subsidie van het platform, wordt gewerkt, In december 2013 werd een belasting op leidingwater (BOL) aangekondigd. Dat zou de doodsteek geweest zijn van het plan. De belasting komt er niet, werd deze week bekend. Er staat dus niets in de weg om de investering rond te krijgen om de kwaliteit van het proceswater te verhogen, energie te besparen, biogas op te wekken, minder chemicaliën te gebruiken en ook nog CO2 te besparen. 

'Geweldig hoe mijn jongste werknemer, 17 jaar, de CEO van een grote bierproducent terecht wijst’.

De natuur is de inspiratiebron voor alles wat ze doen bij Oogenlust. Ruim 30 jaar geleden begon Marcel van Dijk zijn bloemenwinkel. Inmiddels is het bedrijf verhuisd naar een prachtige locatie in Eersel van 13.000 m2  en zijn er 30 medewerkers. Oogenlust is trendsettend en verzorgd de aankleding van evenementen overal ter wereld. ‘Wij vinden het vooral erg trendy om niet met alle trends mee te lopen, wat je bij ons koopt is over 10 jaar nog steeds mooi en doorstaat de tand des tijds’. Het oude pand werd meegenomen naar de nieuwe plek en de meubels en materialen werden gekocht op faillissementsveilingen.

‘We voeren de wens om materialen te hergebruiken vrij ver door en onze medewerkers doen dat ook. Niet omdat het moet maar omdat ze in onze visie geloven. Duurzaamheid moet in je genen zitten, anders werkt het niet. Toen we eens in Lissabon onze spullen weer aan het opruimen waren na een zeer geslaagd evenement, vroeg een CEO van een prestigieus bedrijf aan mijn jongste medewerker waarom we al die troep niet in de container gooiden. Deze jongeman, een jaar of 17 zal hij geweest zijn, antwoordde uiterst beleefd maar standvastig dat alles weer naar huis ging om de volgende keer opnieuw te gebruiken. Prachtig vind ik dat. Ik ben ook uitermate trots op het natuurgebied op ons erf dat we weer in het natuurlijke biotoop hebben teruggebracht in nauwe samenwerking met de gemeente en Natuurmonumenten. Wij gaan nog jaren door om sfeer en beleving te brengen, overal ter wereld, maar wel met veel ontzag en respect voor het natuurlijk kapitaal'. 

Uitkomst stellingen

  1. Om het bedrijfsleven te activeren moeten we natuurlijk kapitaal SMART maken.

    Eens - Fossiele brandstoffen vallen ook onder natuurlijk kapitaal, je moet dus heel precies aangeven waar je het over hebt. Om ondernemers mee te krijgen moet je natuurlijk kapitaal in geld uit drukken, anders krijg je het niet voor elkaar. Bedrijven die niet met SMART doelstellingen werken maken geen bewuste keuzes en gaan failliet. SMART hoeft echter niet alleen geld te gaan, het kan ook gaan over kwalitatieve eigenschappen. Om concurrentie tussen ondernemers te stimuleren, zoals Gerianne aangaf, moet je natuurlijk kapitaal veel scherper omschrijven en SMART maken.
    Oneens - SMART niet, smart wel. SMART doet denken aan werkgroepen, commissies, wetenschappelijke adviesraden, daar kunnen ondernemers, zeker niet de MKB’ers die voor de vernieuwing moeten zorgen, niks mee. Ondernemers moeten leren van elkaar en met passie een idee uitvoeren. We moeten nieuwe manieren bedenken om te ondernemen met natuurlijk kapitaal, dat vraagt een hele hoop creativiteit en out of the box denken. Om dat te kunnen is het ontzettend moeilijk om heel specifiek te maken wat je precies, op welke manier wilt bereiken. Uiteindelijk is het ook geen kwestie van woorden, moet je gewoon aan de slag en zelf ervaring opdoen.
    80% voor
    20% tegen

  2. Institutionele investeerders moeten natuurlijk kapitaal prioriteit geven.

    Eens - Daar waar de meeste impact mogelijk is, moeten stappen gemaakt worden. Institutionele investeerders zijn op zoek naar goede projecten met een mooi rendement. Ondernemers die serieus aan de slag zijn met natuurlijk kapitaal kijken naar de lange termijn en leveren, ook op de lange termijn, zeer waarschijnlijk een mooi rendement.
    Oneens - Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Pensioengerechtigden willen graag een goed pensioen, andere klanten graag een mooi rendement. Dat moeten investeerders bewerkstelligen. De huidige beoordelingscriteria van institutionele investeerders laten het niet toe om natuurlijk kapitaal mee te nemen. Dat is ook helemaal niet hun werk. Ze moeten investeren, dat is hun werk. Veel slimme ondernemers hebben allang door dat duurzaamheid een business case is, zij zullen investeerders met financiële argumenten kunnen overtuigen. Moeten niet, kunnen wel! Er loopt momenteel een community of practice natuurlijk kapitaal in de financiële sector.
    40% voor
    60% tegen

  3. PPPs zijn hét instrument om effectief aan natuurlijk kapitaal te werken.

    Eens - Het beschermen van biodiversiteit, het sluiten van kringlopen en het samenwerken om natuurlijk kapitaal duurzaam te benutten, is dusdanig complex dat je krachten van complementaire partijen moet bundelen. Bedrijven kunnen niet alles alleen, soms heb je de overheid nodig om de regels aan te passen, om initiële kosten te overkomen en door doelen te stellen. Bovendien kan de overheid het goede voorbeeld geven.
    Oneens - Er zijn veel meer instrumenten dan alleen PPPs, er zijn verschillende instrumenten nodig. De overheid moet ook veel duidelijker haar rol pakken, eigenlijk heeft zij haar handen van dit thema af gehaald. Een ondernemer merkt op dat hij de regie niet kwijt wil raken aan andere partijen of de overheid. Als meerdere partijen de kar trekken, maar de een trekt harder dan de ander, dan gaat de kar scheef.
    20% voor
    80% tegen

  4. De beloning van medewerkers moet gekoppeld worden aan prestaties natuurlijk kapitaal.

    Eens - Dat kan vooral bij grote bedrijven heel goed werken. Je wilt de doelen van de CEO laten 'cascaderen' door de hele organisatie, tot op de werkvloer. Als de werkvloer niet weet wat ze moet doen, dan wordt het niks met die ambities.
    Oneens - Het moet in de genen van de medewerkers zitten, je kunt het niet ‘opleggen’. Het wordt wel erg ingewikkeld als je arbeid koppelt aan natuurlijk kapitaal. We hebben net geconstateerd dat we natuurlijk kapitaal moeilijk SMART kunnen maken, dan kun je werknemers daar ook moeilijk op afrekenen. Uit onderzoek is gebleken dat je door mensen te belonen, ze minder intrinsiek gemotiveerd raken en dat het eindresultaat slechter wordt.
    20% voor
    80% tegen

  5. Prima als reputatie de belangrijkste motivatie is voor bedrijven!

    Eens - Het maakt niet uit wat er achter zit, als het maar gebeurt. Het resultaat telt. Het doel heiligt de tool. Waarom zou je je ook niet op de borst mogen kloppen voor iets dat je goed doet. Vaak is reputatie de eerste stap en volgt de intrinsieke waarde vanzelf. Een goede reputatie werkt aanstekelijk voor werknemers, klanten en leveranciers.
    Oneens - Als een bedrijf alleen voor reputatie aan de slag gaat met natuurlijk kapitaal, is de kans dat het bedrijf dat lang volhoudt erg klein. Als het ‘laaghangend’ fruit is geplukt komen dit soort bedrijven vaak niet verder. De mensen die voor deze stelling zijn veranderen waarschijnlijk van mening als we ’t hebben over green washing. Daar zit niemand op te wachten, wat resultaten zijn echt op korte termijn heel hard nodig.
    70% voor
    30% tegen

  6. Over 30 jaar bestaan er alleen nog bedrijven die positieve impact leveren op natuurlijk kapitaal

    Eens - Iedereen die het hier niet mee eens is, verloochend zijn toekomst. Want als we natuurlijk kapitaal niet heel serieus gaan nemen, komt het niet goed.
    Oneens - Dertig jaar is waarschijnlijk te kort. We moeten niet naïef zijn.
    50% voor
    50% tegen